رضا اسماعیلی – شاعر – که با حکم محمدمهدی اسماعیلی – وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی – به عنوان دبیر علمی هفدهمین دوره جشنواره شعر فجر منصوب شده است، به‌صورت مکتوب به پرسش‌های انعکاس روز و به نقل از ایسنا درباره این جشنواره و حاشیه‌های احتمالی‌اش پاسخ داده است.

رسالت شاعر، مرهم نهادن بر زخم‌هاست

امسال شرایط خاصی در کشورمان حاکم شده، فعالیت‌های ادبی و هنری چندان رونق نداشته است. با توجه به این نکته، استراتژی جشنواره شعر فجر چگونه است؟

 پاسخ به سوال شما به مقدمه‌ای نیاز دارد. این که هنر چیست و هنرمند چه رسالتی دارد؟ هنر یک فضیلت انسانی است، و رسالت شعر و ادبیات در جهان امروز – بیش و پیش از هر چیز- تالیف قلوب و تقویت روح همبستگی و همدلی است. شعر، فصل «وصل» است و راهی برای مفاهمه، به هم رسیدن و وفاق بیشتر. رسالت شاعر به قول مولانا «وصل کردن» است، نه ایجاد فاصله و دمیدن در تنور «فصل». رسالت هنرمند اصیل، ایجاد «جاذبه» است، نه دافعه. تبدیل تهدید به فرصت و نومیدی به امید است. دمیدن روح عشق و امید و زندگی و زایندگی در کالبد جامعه و دعوت به تلاش و تکاپو برای ساختن آینده ای بهتر است. شعر تمرین فرشتگی و بازتولید زیبایی است. شعر، دعوت به مفاهمه و گفت‌وگو برای رسیدن به همدلی و همزبانی بیشتر برای حرکت به سمت «آرمان شهر: مدینه فاضله» یا «یوتوپیا» است.

شاعر با زبان شعر به دنبال رونمایی از معصومیت انسان و صیانت از گوهر «انسانیت» است. رسالت شاعر مرهم نهادن بر زخم ها و التیام آلام بشری برای رسیدن به آرامش و راستی و رستگاری است؛ چنان که «تولستوی» رمان نویس نامدار روسی با تاکید بر این دقیقه گفته است: «هنر انسان را از حیات فردی، به حیات جمعی ارتقا می دهد.» بزرگی دیگر هنر را «سایه ای از کمال خداوند» خوانده است. به تعبیری دیگر، هنر شعر بازتعریف «عدالت» است،  چنان که در روایت آمده است که: «بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاْرْضُ: زمین و آسمان ها بر عدل استوار است»، و عدالت در لغت به معنای اعتدال و حدِ وسط، بین افراط و تفریط است. عدالت جوهره زیبایی و برترین و والاترین فضیلت انسانی است. تعهد هنرمند نیز در تعهد او به عدالت ریشه دارد که برترین و والاترین هنر و فضیلت انسانی است.

با این مقدمه، فکر کنم به پاسخ رسیده باشیم.

آیا شاهد تغییرهایی در این دوره از جشنواره خواهیم بود؟
همچنان که می‌دانید، امسال هفدهمین دوره جشنواره ملی و بین‌المللی شعر فجر برگزار خواهد شد. قبل از هر چیز به رسم ادب وظیفه خود می‌دانم از همه مدیران، دبیران و عزیزانی که در برگزاری باشکوه جشنواره‌های شعر فجر در سال‌های پیش سهیم بوده‌اند، صمیمانه تشکر کنم. چراکه این راه روشن به همت بلند این خوبان هموار شده است.

امسال نیز که توفیق خدمتگزاری به وارثان «آب و خرد و روشنی» نصیب این کمترین شده است، فروتنانه از جامعه ادبی و همه اصحاب فکر و فرهنگ – بخصوص شاعران – درخواست می‌کنم که چراغ راه ما باشند و با ارائه نظرها و پیشنهادهای ارزشمند و راهگشای خود، ما را در بالا بردن سطح کیفی بزرگ ترین رُخداد ادبی کشور یاری کنند. بدون هیچ اغراقی، وارثان و  صاحبان اصلی جشنواره شعر فجر «شاعران» هستند و توفیق خدمت به این خوبان و فرهیختگان افتخاری بزرگ است.
امسال نیز جشنواره ملی شعر فجر در راستای اهدافی که برای آن تعریف شده است، برگزار خواهد شد که از مهم‌ترین آنها: «پاسداشت زبان و ادبیات فارسی»، «تکریم شعر و شاعران»، و زمینه‌سازی برای ایجاد رقابتی سالم در عرصه شعر و ادبیات است. رسالت بزرگ دیگری که بر دوش این جشنواره است، ایجاد وفاق و همدلی و همزبانی بین اهالی شعر و ادبیات است. فراهم کردن بستری برای گفت‌وگو و «به هم رسیدن».

البته من نیز بر این باورم که جشنواره شعر فجر در دوره جدید، باید به دنبال فتح قله‌های جدیدی باشد. امید آن که با همدلی و همراهی هیئت علمی و داوران جشنواره شاهد برگزاری جشنواره‌ای در تراز شعر و ادبیات انقلاب اسلامی باشیم.

حضور  شاعران در جشنواره شعر فجر فارغ از خط‌کشی‌های غیر ادبی

گاهی به نظر می‌رسد در داوری آثار نوعی تک‌صدایی وجود دارد و همه جریان‌های شعری دیده نمی‌شوند یا مشارکت داده نمی‌شوند. درباره دیدگاه خود در این زمینه توضیح می‌دهید، برای این موضوع چه تمهیدهایی خواهید داشت؟

اگر شما به اسامی برگزیدگان جشنواره شعر فجر در ادوار گذشته نگاه کنید، به این نتیجه می‌رسید که این حرف، مبنای درستی ندارد. بزرگانی که در دوره‌های گذشته جشنواره مورد تقدیر قرار گرفته اند، گواه صادقی بر نفی «تک صدایی» در جشنواره شعر فجر است. با این حال تلاش همه ما بر این است که فضایی برای حضور همه شاعران – فارغ از خط کشی‌های غیر ادبی – فراهم کنیم.

به صورت خلاصه، برخورداری از جوهره شعری و مولفه‌های زیباشناختی و مضمون و درونمایه ارجمند و انسانی از جمله مهم‌ترین معیارهای داوری در این جشنواره است.

توجه به اهداف جشنواره برای جلوگیری از حاشیه‌ها

یکی از حاشیه‌هایی که سال گذشته در جشنواره اتفاق افتاد، این بود که شاعری که گویا در فهرست برگزیده‌ها بود، زمان برگزاری از فهرست بیرون کشیده شد. اگر امسال نیز چنین اتفاقی افتاد، مواجهه شما با این موضوع چگونه خواهد بود؟

شایسته‌تر آن است که برای رسیدن به جواب دقیق‌تر، این سوال را از دبیر علمی همان دوره بپرسید. چون اطلاعات من برای قضاوت در این مورد کافی نیست. به نظر من اگر اعضای هیئت علمی و تیم داوران در انتخاب آثار برگزیده به اهداف برگزاری جشنواره توجه داشته باشند و این انتخاب‌ها متناسب با شان و فلسفه برگزاری جشنواره شعر فجر باشد، اتفاق‌های ناخواسته‌ای از این قبیل، تکرار نخواهد شد. 

کم‌مخاطب بودن شعر فجر در بی‌عدالتی فرهنگی ریشه دارد

جشنواره شعر فجر، به اندازه دیگر جشنواره‌های فجر (موسیقی- فیلم) پرمخاطب نبوده است. به نظر شما دلیل این موضوع چیست؟

فیلم و موسیقی برای مخاطب امروز نسبت به شعر جذابیت‌های بیشتری دارند. مقایسه شعر با موسیقی و سینما، اصولا مقایسه عادلانه‌ای نیست، ضمن آن که موسیقی و سینما نیز وامدار شعر و ادبیات‌اند و در موارد بسیاری از شعر ارتزاق می‌کنند. عنوان «سینمای شاعرانه» نیز مُهر تاییدی بر این ادعا و دلیلی بر برتری شأن معنوی شعر نسبت به سینماست.
 با این وجود، شعر نیز خوانندگان و خواهندگان پروپا قرصی در جامعه ما دارد. کم‌مخاطب بودن شعر و جشنوارهای ادبی، ریشه در بی عدالتی فرهنگی در جامعه دارد. اگر صدا و سیما به همان اندازه که به موسیقی و سینما بها می‌دهد، به شعر و ادبیات نیز بها می‌داد، شعر مخاطبان خود را پیدا می‌کرد.

متاسفانه با وجود آن که شعر و ادبیات مهم ترین مولفه فرهنگ ما و هنری تمدن‌ساز و هویت‌پرور است، به هزار و یک دلیل همچنان در مظلومیت و مهجوریت به سر می‌برد. بارزترین نشانه این مظلومیت آن است که در معرفی یک آلبوم موسیقایی، در اکثر موارد نام شاعر ترانه‌ها در حاشیه قرار می‌گیرد!

برگزاری جشنواره ملی شعر فجر، گامی بلند در مسیر مظلومیت‌زدایی از هنر شعر است.

انتهای پیام