زمانی قهوه خانه‌ها محل تجمع افراد بودند و مردمان در فضای گرم و صمیمانه قهوه‌خانه گرد هم می‌آمدند و نظاره‌گر هنرنمایی نقالان می‌بودند و خستگی کار روزانه را از تن می‌زدودند. با تغییرات سبک و سیاق زندگی طی سالیان دور، قهوه‌خانه‌ها دیگر از رونق افتادند و تجمعات مردم به مکان‌های دیگری منتقل شدند تا جایی که امروزه، یکی از مهم‌ترین مکان‌های تجمع افراد در بستر فضای مجازی است.

در دو سال اخیر که کرونا امکان برپایی تجمعات حضوری را گرفت، فضای مجازی به عنوان یک امکان جایگزین، مورد استفاده قرار گرفت تا جایی که حالا دیگر از برگزاری جشنواره‌های تئاتری در این فضا تعجب نمی‌کنیم.

به تازگی هم بیستمین جشنواره تئاتر آیینی سنتی در بستر فضای مجازی برگزار شد. حالا که این جشنواره به پایان رسیده، انعکاس روز و به نقل از ایسنا با چند تن از هنرمندان شرکت‌کننده در آن به گفتگو نشسته است تا این تجربه را ارزیابی کنند.
اتفاقا اصرار داشتم کارم در فضای مجازی دیده شود
امیر دژاکام که با نمایش «ایوب خان» در این رویداد حضور داشته، از جمله هنرمندانی است که از شرکت در این جشنواره کاملا خوشنود است و به انعکاس روز و به نقل از ایسنا می‌گوید: تجربه بسیار جالبی بود و مشتاقانه دوندگی و اظهار علاقه کردم که در این جشنواره باشم. اتفاقا می‌خواستم کارم در فضای مجازی شرکت کند. البته آمادگی اجرای صحنه‌ای هم داشتم. به هر حال شروع به تمرین کردیم و اعلام شد جشنواره کاملا در فضای مجازی برگزار می‌شود.

او که پیش‌تر همین نمایش را بهمن سال گذشته به صورت فیزکی روی صحنه برده بود، یادآوری می‌کند: سه چهار گروه بودیم که موفق شدیم نمایش‌هایمان را از اول تا آخر روی صحنه ببریم و اجراهایمان دچار وقفه نشد. بنابراین مواجهه با تماشاگر را لمس کرده بودم اما این بار برایم جذاب بود که علاقه‌مندانی از سراسر ایران، می‌خواستند کارم را ببینند. حتی خانواده‌ام که در اجراهای دیگرم همیشه حضور می‌یافتند و در دوران کرونا امکان حضور در سالن را نداشتند، توانستند نمایشم را در فضای مجازی ببینند و این بسیار لذت‌بخش بود.

این کارگردان با بیان اینکه جهان به سمت تکنولوژی پیش می‌رود، ادامه می‌دهد: فضای مجازی روز به روز گسترده‌تر می‌شود. دانشجویان من در سراسر جهان و در قاره‌های گوناگون توانستند نمایشم را ببینند و این خیلی جذاب است.

دژاکام می‌افزاید: فرض کنیم کرونا هم نباشد، معتقدم خوب است همه جشنواره‌ها هم آنلاین باشند و هم حضوری . این قدرت بسیار بزرگی است چراکه گفتگو با جهان معاصر است.
او با تاکید بر اینکه لذت تماشای تئاتر به صورت زنده را با هیچ چیزی نمی‌توان مقایسه کرد، خاطرنشان می‌کند: خوب است در کنار اجرای تئاتر، یک نسخه با کیفیت تله‌تئاتر هم ضبط کنیم و جشنواره‌های گوناگون همزمان با اجراهای حضوری، این نسخه‌ها را در فضای مجازی بارگذاری کنند چون این امکانی بسیار عالی است که هنرمندان در سراسر جهان بتوانند به تماشای آثار بنشینند.

مثل حکم اعدام

دژاکام که برای اجرای نمایشش در جشنواره تئاتر آیینی سنتی تلاش بسیار کرده، می‌گوید: می‌خواستم کارم دیده شود. حیات هنرمند به دیده شدن کارش وابسته است. هنرمندی که اجازه ارایه اثرش را نداشته باشد، مثل این است که حکم اعدام برایش زده باشند. چنین هنرمندی دیگر انگیزه‌ای برای زیستن ندارد. واقعیت این است که هنرمند از نظر روانی نیازمند تشویق مخاطب است.

این مدرس تئاتر اضافه می‌کند: خیلی خوش‌شانس بودم که در دوران کرونا توانستم یک اجرای عمومی را از اول تا به آخر به سرانجام برسانم و در جشنواره‌های تئاتر فجر و آیینی سنتی هم حضور داشته باشم. دوست داشتم حتما در جشنواره آیینی سنتی شرکت کنم چون نمایشم بر اساس نقالی است.

دژاکام درباره کیفیت ضبط و پخش آثار شرکت‌کننده در جشنواره تئاتر آیینی سنتی هم توضیح می‌دهد: اجرای شاهد معنی ندارد. به این صورت که یک دوربین را بگذارید و ضبط کنید. بلکه ارایه آثار در فضای مجازی، نیازمند دکوپاژ است . با اجرای شاهد، امکانات چشم تماشاگر را از او می‌گیریم و هیچ چیزی به او نمی‌دهیم ولی اگر قرار به ارایه آثار در فضای مجازی باشد، باید شیوه‌های مشابه ضبط تله‌تئاتر داشته باشیم.

یک امکان خوب در شلوغی روزگار امروز

فهیمه باروتچی، هنرمندی است که در بخش نقالی جشنواره حضور داشته است. این بخش البته به صورت حضوری برگزار شده است.

باورتچی درباره کیفیت برگزاری این دوره از جشنواره می‌گوید: ارایه کارها در فضای مجازی باعث شد خیلی از آثار جشنواره را ببینم. در آغاز این انتقاد وجود داشت که وقتی سالن‌ها باز شده و نمایش‌ها روی صحنه‌اند، چرا جشنواره باید در فضای مجازی برگزار شود ولی برای خودم تجربه خوبی شد چون توانستم کارهای زیادی ببینم.

او ارایه رایگان آثار جشنواره را یکی از نقاط قوت این دوره از جشنواره می‌داند و توضیح می‌دهد: معمولا مخاطبان اصلی یک جشنواره، گروه‌های شرکت‌کننده هستند که در شکل اخیر موفق شدیم کارهای بسیاری از همکاران خود را ببینیم. هرچند دیدن تئاتر در فضای مجازی هرگز حس و حال اجرای زنده را ندارد ولی با شلوغی روزگار امروز، این شیوه سبب شد آثار بیشتری در دسترس باشند.

این بازیگر و نقال با تاکید بر اینکه ذات تئاتر به زنده بودن آن است، از نارضایتی تعدادی از گروه‌های شرکت کننده از کیفیت ضبط نمایش‌هایشان خبر می‌دهد و می‌گوید: بسیاری از گروه‌ها از کیفیت فیلم آثار خود ناراضی بودند و با این شیوه نمی‌شد زحمت گروه‌ها را ارزیابی کرد.

جای خالی بزرگان

باروتچی که خود در بخش نقالی جشنواره حضور داشته است، درباره حال و هوای این بخش در این دوره از جشنواره نیز می‌گوید: دوره‌های گذشته معمولا بخش قهوه‌خانه‌ای در فضای باز تالار وحدت برگزار می‌شد و حس و حال بسیار خوبی داشت ولی امسال این بخش به سالن انتظار تماشاخانه سنگلج منتقل شد. دوستان زحمات بسیاری هم کشیدند ولی به هر حال عموم تماشاگران حضور نداشتند. تقریبا اغلب افراد شرکت‌کننده از بچه‌های خود جشنواره بودند که البته در کل فضایی گرم و صمیمی در این بخش داشتیم.

او از جای خالی بزرگان نقالی در این دوره از جشنواره ابراز تاسف می‌کند و ادامه می‌دهد: بزرگان نقالی ما نشان این جشنواره هستند که امسال جای بسیاری از آنان خالی بود. خوب بود جشنواره در کنار توجه به هنرمندان جوان‌تر، جایی هم برای هنرمندان پیشکسوت که سال‌ها برای این هنر زحمت کشیده‌اند، در نظر می‌گرفت. این یکی از دریغ‌های من در این دوره از جشنواره بود.

سمند نمی‌خواهیم اما…

هادی عامل هاشمی هم که همراه با برادرش علی با نمایش «خانواده آقای هاشمی» در این دوره از جشنواره حضور داشته است، ابراز خوشنودی می‌کند که نمایش‌شان در بسیاری از شهرها دیده شده است.

او می‌گوید: برایم بسیار خوشحال‌کننده بود که در شهر خودمان مشهد و سبزوار و دیگر شهرها، نمایش‌مان دیده شد و طیف بسیار گسترده‌ای از تماشاگران کارمان را دیدند.

این بازیگر تئاتر ارایه آثار جشنواره را در فضای مجازی اتفاقی خوب می‌داند ولی در عین حال نسبت به کیفیت ضبط آثار نقد دارد.
 

او توضیح می‌دهد: خیلی از آثار کیفیت ضبط خوبی نداشتند. به عنوان نمونه اجرای عمومی نمایش خود ما در تماشاخانه سنگلج، به دلیل تعطیلی سالن‌های تئاتر متوقف شد . بعد از مدتی تعطیلی، دوباره گروه را جمع و نمایش را ضبط کردیم ولی از کیفیت ضبط صدا راضی نبودیم.

این فعال تئاتر با تاکید بر لزوم نوآوری در شیوه‌های سنتی نمایش ایرانی می‌گوید: ما بیشتر علاقه‌مندیم تا پژوهشگر و تا وقتی دست به نوآوری نزنیم، نمایش‌های سنتی ما به هنری موزه‌ای تبدیل می‌شوند که باید آنها را گوشه یک موزه بگذاریم. به همین دلیل هم هست که تماشاگر چندان اقبالی هم نشان نمی‌دهد.

عامل هاشمی با اشاره به اینکه برگزار جشنواره در فضای مجازی بسیار کم‌هزینه‌تر از اجرای صحنه‌ای است، ادامه می‌دهد: به هر حال ارایه فیلم آثار نمایشی هرگز رنگ و بوی اجرای زنده را ندارد. اما خوب بود حالا که هزینه‌ها جشنواره کم شده، به چند نمایش جایزه می‌دادند. بخصوص که بسیاری از هنرمندان تئاتر دو سال است بیکارند. ما مثل سینما سمند نمی‌خواهیم ولی ای کاش رقابتی شدن جشنواره را جدی‌تر می‌گرفتند.

او اضافه می‌کند: حرمت امامزاده به متولی‌اش است. وقتی در جشنواره تئاتر فجر هرگز به یک سیاه خوب جایزه داده نمی‌شود و اساسا کمدی ایرانی همواره مورد کم‌توجهی قرار می‌گیرد، چه انتظاری می‌توان داشت.
هادی عامل هاشمی با تاکید بر لزوم رقابتی شدن جشنواره‌های آیینی سنتی و عروسکی اضافه می‌کند: غیررقابتی بودن این جشنواره‌ها از طرف مدیران دیکته شده و تنها دلیلش هم هزینه نیست بلکه نوعی از سر باز کردن است. در حالیکه تنها جایی که می‌تواند به یک نمایش ایرانی توجه کند و جایزه‌ای بدهد، همین جشنواره تئاتر آیینی سنتی است.

انتهای پیام