انعکاس روز؛ دکتر رکسانا دانیالی – سنبل الطیب با نام علمی Valeriana officinalis گیاهی چند ساله است که در اروپا و بخش هایی از آسیا رشد می کند.

از آن جایی که ریشه این گیاه در طب سنتی دارای ارزش دارویی فراوانی است و از آن به عنوان آرام بخش اعصاب، خواب آور و ضد تشنج هم استفاده می شود، سنبل الطیب والیوم طبیعت و علف گربه نیز نامیده می شود.

اما چرا به آن علف گربه می گویند؟ این گیاه به واسطه نوعی اثر روان گردانی گربه ها را به خود جذب می کند. به نظر می رسد که این خاصیت مربوط به وجود آکتینیدین در عصاره گیاه باشد. این ترکیب شباهت زیادی به فرومون های بدن گربه ها دارد.

سنبل الطیب همچنین در آمریکا، چین و بسیاری دیگر از کشورهای دنیا کشت داده می شود. قرن هاست که از گل های این گیاه برای ساخت عطر استفاده می شود و قسمت ریشه نیز جایگاه مهمی در طب سنتی به مدت دست کم ۲ هزار سال داشته است.

امروزه عصاره ریشه سنبل الطیب یا والرین به شکل های مختلفی از جمله قرص، کپسول و قطره در دسترس است. این دسته از محصولات دارویی را می توان از طریق داروخانه های سراسر کشور تهیه کرد.

مکانیسم اثر

ریشه والرین حاوی تعدادی از ترکیبات موثر بر چرخه خواب و در عین حال استرس و اضطراب است. این ترکیبات شامل والرنیک اسید، ایزو والرنیک اسید و انواع آنتی اکسیدان ها هستند. سنبل الطیب به واسطه ارتباط عملکردی خود با گاما آمینو بوتیریک اسید (به اختصار گابا)، از نظر علمی در مرکز توجه دانشمندان جهان قرار گرفته است. گابا یک میانجی شیمیایی است که به تنظیم تکانه های عصبی در مغز و سیستم عصبی کمک زیادی می کند.

محققان نشان داده اند که سطوح پایین گابا با استرس حاد و مزمن، اضطراب و کیفیت نامطلوب خواب مرتبط است. بر اساس مطالعه منتشر شده توسط انتشارات سیج، والرنیک اسید از شکسته شدن گابا در مغز جلوگیری می کند و سبب ایجاد حالت آرامش می شود. گفتنی است که برخی از داروهای آرام بخش مانند دیازپام و آلپرازولام نیز به همین طریق عمل می کنند.

ریشه سنبل الطیب همچنین حاوی هسپریدین و لینارین است که اثرات آرام بخشی و تقویت کنندگی خواب از خود نشان داده اند. احتمالا بسیاری از این ترکیبات فعالیت بیش از حد در آمیگدال را بلوکه می کنند. این همان بخشی از مغز است که ترس و واکنش های احساسی قوی را پردازش می کند.

کمک به حفظ آرامش

حفظ آرامش به خصوص در موقعیت های استرس زا می تواند بسیار دشوار باشد. طبق مقاله ای که از طریق مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است، ترکیبات موجود در ریشه والرین به کاهش شدت واکنش های عاطفی که در شرایط استرس زا بروز می کنند، کمک خواهند کرد.

در یک مطالعه موش های صحرایی که تحت درمان با والرین قرار گرفتند در مقایسه با گروه کنترل و یا موش هایی که الکل دریافت کرده بودند، رفتارهای هیجانی محدودتری را به دنبال حضور در یک آزمایش تحریکی ثبت کردند.

علاوه بر این در پژوهشی دیگر مشخص شد که مصرف مکمل های حاوی سنبل الطیب در بیماران مبتلا به اختلال وسواس اجباری، علائم رفتاری آزار دهنده را به صورت معنا داری کاهش می دهد. همچنین برخلاف بسیاری از داروهای شیمیایی مورد استفاده در درمان این بیماران، مکمل های سنبل الطیب عوارض جانبی خاصی نداشتند.

کمک به افزایش کیفیت خواب

اختلالات خواب در دنیای امروزی امری معمولی هستند. تخمین زده می شود که حدود ۳۰ درصد از مردم در تمام دنیا بی خوابی را تجربه می کنند و با مشکلاتی نظیر سختی در به خواب رفتن، عدم توانایی در حفظ حالت خواب شبانه و کیفیت نامطلوب خواب رو به رو هستند.

به گفته محققان مصرف مکمل های حاوی والرین زمان مورد نیاز برای به خواب رفتن را کاهش می دهد و در عین حال کیفیت و کمیت خواب را بهبود می بخشد. در یک مطالعه کنترل شده که اطلاعات کامل آن از طریق کتابخانه دیجیتال جی استور قابل دسترسی است، از میان ۲۷ داوطلب جوان و میانسال با مشکلات خواب ۲۴ نفر “بهبود خواب” و ۱۲ نفر از این تعداد هم “خواب عالی” علاوه بر بهبود کیفیت خواب را پس از مصرف ۴۰۰ میلی گرم عصاره ریشه والرین گزارش کردند.

دیگر فواید سنبل الطیب

– کنترل علائم یائسگی: درمان با ۷۶۵ میلی گرم مکمل حاوی والرین به مدت حداقل ۸ هفته، شدت گرگرفتگی و دوره های بروز آن را تا اندازه زیادی کاهش داد.

– مدیریت سندرم پیش از قاعدگی: بانوانی که از PMS رنج می برند نیز می توانند از سنبل الطیب استفاده کنند. این گیاه می تواند به بهبود علائم فیزیکی، عاطفی و رفتاری PMS کمک کند.

– بهبود سندرم پای بی قرار: مصرف روزانه ۸۰۰ میلی گرم عصاره والرین به مدت ۸ هفته، علائم سندرم پای بی قرار را به بهبود بخشیده و دوره های نشانه های شدت یافته را کاهش می دهد.

– کمک درمان علامتی پارکینسون: مطالعه ای نشان داد که استفاده از عصاره والرین روی موش های پارکینسونی به بهبود رفتاری، کاهش التهاب و افزایش ذخیره آنتی اکسیدانی یاری می رساند.

عوارض جانبی و دوز مصرف

توصیه می شود درباره مصرف این گیاه با پزشک خود مشورت کنید. مطالعات حاکی از آن هستند که مکمل های حاوی عصاره ریشه سنبل الطیب اثرات جانبی خاصی ندارند و برای اکثر افراد کاملا ایمن محسوب می شوند. با این حال اگر داروی مخصوصی استفاده می کنید، مبتلا به بیماری های کبدی و یا باردار هستید، بهتر است پیش از مصرف اینگونه مکمل ها با پزشک معالج و یا داروساز مشورت کنید.

در مورد دوز مصرف دیده شده که دوز روزانه ۴۰۰ الی ۹۰۰ میلی گرم می تواند به مشکلات خواب کمک زیادی کند. از این رو نیاز به مصرف بیش از این مقدار نخواهد بود. در مجموع هرچه دوزهای پایین تری استفاده شود بهتر است. گزارش شده که دوز ۹۰۰ میلی گرمی و یا بالاتر می تواند با خواب آلودگی در صبح روز بعد در ارتباط باشد. برای کنترل استرس و اضطراب نیز دوزهای منقسم ۱۲۰ الی ۲۰۰ میلی گرمی ۳ بار در روز همراه با هر وعده غذایی مناسب خواهد بود.